ÇOCUĞUNUZUN OYUNCAKLARI
Oyuncağın
Tanımı Ve Önemi
Oyunun,
çocuğun gelişimi üzerindeki etkileri ne kadar önemliyse, aynı şekilde oyun
materyalleri de çok önemlidir. Oyuncaklar, çocuğun seçme, değerlendirme
duygusunu ve yaratıcılığını geliştirirken aynı zamanda da kendi kendine karar
verebilme ve belirli alanlarda beceriler kazanmasına da olanaklar
hazırlamaktadır. Bu durumda bizler oyuncakları, “Gelişim basamakları boyunca
çocuğun hareketlerine düzen getiren zihinsel, bedensel ve psikososyal
gelişimlerinde yardımcı olan hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren
tüm oyun malzemeleridir.” şeklinde tanımlayabiliriz.
Çocuklar
için büyük öneme sahip olan çeşitli boyutlar ve renklerdeki oyun malzemeleri
aynı zamanda, çocukların oynarken hem eğlenmesine hem de renk, boyut, biçim,
şekil gibi kavramları öğrenmelerine yardımcı olur. Çocuk arkadaşlarıyla
birlikte oynarken paylaşmayı, beklemeyi, işbirliği yapmayı da öğrenebilir. Buna
ilaveten çocuklar ellerine geçen oyuncakları bozarak, kırarak, parçaları ayırıp
birleştirerek hem meraklarını giderir tatmin olurlar hem de objelerin
özelliklerini inceler ve keşfederler.
Okulöncesi
dönemde çocukların oyuncaklara ve oyun materyallerine karşı olan bu ilgilerinin
yanı sıra, artan bir yaratıcılık, yetişkine benzeme ve taklit çabası da vardır.
Bu noktada anne babaya düşen en büyük görev alıcı ve öğrenmeye hazır olan
çocuğa uygun oyuncakların sunumudur. Anne baba bu dönemde, çocuğun gelişim
özelliklerine uygun, ihtiyaç duyduğu ortamı ve materyalleri sağlamaktan sorumludur.
Bu dönemde, anne babalar tarafından üzerinde önemle durulması gereken bir başka
konu da çocukların gelişimlerine katkısı olmayan pahalı ve süslü oyuncakların
yerine yaşlarına ve gelişim düzeylerine uygun, uyarıcı ve düşündürücü oyuncakların
tercih edilmesidir. Yine bu dönemde yetişkinler çocuklarına gereğinden fazla
oyuncak alarak, onların tüm gereksinimlerine cevap vereceklerine inanırlar.
Önemli olan, oyuncağın çokluğunun değil, nitelikli olmasıdır.
Yaşlara
Göre Oyuncak Tercihleri
Bilindiği
gibi yeni doğan bebeğin en değerli oyuncağı kendi bedenidir. Bebek elini,
kolunu sallayarak, açıp kapayarak, ayağını ağzına götürmeye çalışarak ve
parmaklarını emerek kendi kendine eğlenir. Ayrıca doğumu izleyen aylarda çocuk
ses, renk ve şekillere karşı da çok hassastır. Bu nedenle bu aylarda bebeklerin
oyuncaklarını görsel ve işitsel duyulara hitap eden oyuncaklar oluşturmaktadır.
İlk aylarda bebeğin yatağının üzerine asılabilen veya yatağın kenarına
tutturulabilen, hareket eden, ses çıkaran, mobil türü renkli oyuncaklar tercih
edilebilir.
6-7.
aylarda çocuğun oturmaya başlamasıyla mekanı da genişler. Bu nedenle çocuğun
oturmaya başladığı aydan itibaren çocuğun elinde tutabileceği ve avucuna
sığabilecek esnek plastikten, yumuşak kauçuktan yapılmış, çok büyük veya küçük
olmayan bebekler, hayvanlar, renkli halkalar verilebilir. Yine bu aylarda
çocuklar için en çok ilgi çeken oyuncaklardan biri de üzeri resimli veya zilli
çıngıraklardır. Çıngıraklar hareket ve etmesi ve ses çıkarması nedeniyle bütün
bebekler tarafından ilgi çekici durumdadır. Ayrıca bu dönemde bebeklerin diş
çıkarması nedeniyle emniyetli ve bebeğin sağlığı için zararlı etkiler
yaratmayacak diş kaşıyıcısı veya plastik halkalar verilebilir.
8-12.
ay dolaylarında bebeklerin emeklemeye ve yürümeye başlamaları nedeniyle,
çocuklar için tercih edilebilecek en iyi oyuncaklar düştüğünde kırılmayan fakat
ses çıkaran renkli toplardır. Ayrıca bu dönemde, çarpıp geri dönen oyuncaklar
veya itme ve çekme ile gidebilen tekerlekli hayvanlar, otomobiller yeni yürüyenler
için en uygun oyuncaklardır ve bu tür oyuncaklar bebekleri çok mutlu eder.
Yaklaşık bir yaşındaki bebekler çok ilgilerini çeken oyuncaklardan biri de
“dökme-doldurma” oyuncaklarıdır. Büyük renkli şekiller ve bunların içerisine
atılabileceği bir kutudan ibaret olan bu oyuncaklar çocuğun ilgilerini
çekmesine rağmen bu oyuncağa ilgilerini çok çabuk kaybederler. Yine bu dönemde
parlak ve basit resimleri bulunan resimli kitaplar da çocuklar için uygun oyun
araçlarındandır. Özellikle hem bebek hem de kitap yetişkin tarafından tutulur
ve resimlere bakılırsa, bu olay çocuk için cazip olabilir.
15-18.
aydan itibaren çocuğun yürümeye başlamasıyla bir odadan diğerine geçmesi
kolaylaşır. Bu dönemde eline geçirdiği eşyaları bir odadan diğerine
taşıyabilir. Bu nedenle itilebilen, çekilebilen, itildiğinde ses çıkartan,
müzik çalan otomobiller, tekerlekli veya yumuşak tüylü hayvanlar ve bebekler en
çok tercih edilen oyuncaklar arasındadır. Yürüteçler veya üstüne binilen
oyuncaklar yine bu aylara uygun oyuncaklardır. Ayrıca, 18. aydan itibaren keşif
ve icatlar çocukların dünyasında önemli bir yeri olması nedeniyle, bu dönemde
farklı boyutlardaki bloklar, kutular ve şekiller çocuğun inşa etmesi ve
birleştirmesi için en uygun oyuncaklardır.
2-3
yaşından itibaren çocuklar çevrelerinde yaşadıkları günlük olayları dramatize
etmeye başlarlar. Bu nedenle, bu dönemdeki çocuklar için en uygun oyuncaklar
onların dramatik oyunlarında kullanabilecekleri değişik boyutlardaki bebekler,
çeşitli kuklalar, oda takımları, mutfak malzemeleri, marangozluk, temizlik
malzemeleri (kürek, süpürge), bahçe aletleri (çapa, tırmık, kürek), hayvan
seti, ulaşım seti (tren yolu, köprü, demiryolu), doktor araç gereçleri, en
uygun oyun malzemeleridir. Yine bu dönemde kum ve su çocukların en çok sevdikleri
oyun malzemeleridir ve çocuklar bu yaşlarda, kovaya kum doldurup boşaltmaktan,
kumu su ile karıştırıp harç yapmaktan çok büyük zevk duyarlar.
3-4
yaşlarında çocukların motor gelişimlerinin artması ve hareketlerinin daha da
düzenlenmesiyle çocuklar inip çıkmaktan, üç tekerlekli bisiklete binmekten ve
tırmanmaktan çok hoşlanırlar. Bu dönemde sallanan at, pedallı araba, tekerlekli
bisiklet, yük arabası ve salıncak seti en uygun oyun malzemelerindendir. Yine
bu dönemde sökülüp takılabilen veya bozulup- yapılabilen oyuncaklarla, küçükten
büyüğe doğru dizilebilen küpler, bloklar, inşaat malzemeleri çocuklar
tarafından en çok tercih edilen ve sevilen oyun araçlarıdır.
4-6
yaşlarında çocuklar açık hava oyunlarının yanı sıra masa başı faaliyetlerinden
de büyük zevk alırlar. Boyama, kesme, yapıştırma, resim yapma, artık
materyallerle şekiller yapma ve parçalı bilmeceleri birleştirmeyi çok severler.
Bu dönemde çocukların algılama, hatırlama, parçalara ayırıp birleştirme,
yanılma, düzeltme, yeni yorumlar ve çözümler getirme yetenekleri de gelişir.
Çocukların masa başı etkinliklerinde bloklar, kalemler, kağıtlar, boyalar, boya
fırçaları, tutkal, makas, düğmeler, boncuklar ve ayrıca eşleştirmeli
oyuncaklar, resimli dominolar, resimli tombalalar ve resimli küpler, yap-bozlar
en sevilen oyuncaklar arasındadır.
6
yaşında hayali oyunların en dorukta olması nedeniyle evcilik, bakkalcılık,
doktorculuk oyunları ve bu döneme uygun bebekler, evcilik ve doktorculuk
setleri, marangozluk aletleri, kuklalar, temizlik ve mutfak setleri, bahçe
aletleri, hayvan setleri, dükkanlar çocuklar tarafından en fazla tercih edilen
oyun malzemeleridir. Bu dönemde çocukların top oynamak, ip atlamak, tırmanmak,
yüzmek gibi bedensel hareketlerden ve açık hava oyunlarından çok fazla
hoşlanmaları nedeniyle ip, top, ip merdiven, kızak, kayak ve paten gibi oyun
malzemeleri tercih edilebilir.
Çocuğun
okula başlamasıyla oyun ilgilerinde de bazı değişiklikler görülür. Bu dönemde
okulöncesi dönemdeki oyun aktivitelerinin yanı sıra çocuklar mümkün olduğunca
becerilerini ortaya çıkaracak dama, satranç, basketbol, bisiklet, paten gibi
oyunları ve oyun materyallerini; daha sonraki yaşlarda da sinema, tiyatro,
televizyon izleme ve spor yapma gibi yetişkin aktivitelerini tercih ederler.
Ayrıca okul dönemi çocukları değişik okuma materyallerinden de hoşlanırlar.
Oyuncakların
Nitelikler
Oyuncaklar, sade, ayrıntıları az, iyi zımparalanmış, köşeleri yuvarlak ve küt
olmalıdır.
Çok
yönlü kullanılabilecek nitelikte olmalıdır.
Çocuğun yaş, gelişim düzeyi ve boyuna uygun büyüklüklerde ve kullanışlı
olmalıdır.
Dayanıklı sağlam olmalıdır
Paylaşma duygusunu geliştirici olmalıdır.
Bakım, tutum, onarımı kolay ve temizlenebilir nitelikte olmalıdır.
Yapı
ve işleyiş bakımından kolay anlaşılır nitelikte olmalıdır.
Yapı
ve işleyiş bakımından kolay anlaşılır nitelikte olmalıdır.
Yapı
ve işleyiş bakımından kolay anlaşılır nitelikte olmalıdır. Çocuğun hoşuna
gidecek renkte ve yapıda olmalıdır
Çocuğun merak uyandıracak ve ilgisini çekecek nitelikte olmalıdır.
Çocuğun kullanacağı her oyuncak kas kuvvetiyle orantılı olmalı ve çocuğa zarar
verecek nitelikte olmaması gereklidir
Oyuncakların
büyüklükleri, çocukları tatmin edecek ve kullanabilecekleri büyüklükte
olmalıdır.
Sökülüp, takılabilir cinsten olmalıdır ve çocuk öğrenmek ve araştırmak
istediğinde oyuncağı kırmak yerine sökebilmelidir.
Çocuğun sağlığına zarar vermeyecek boya ve verniklerle boyanmış olmalıdır.
Çocuğun dil, zeka, yaratıcılık, beden ve kas gelişimine yardımcı olacak
nitelikte olmalıdır.
Çocuğun özgürce oynamasının yanı sıra çocukta gözlem, deneyim, keşfetme
isteğini uyandırmalı, sosyal ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunmalıdır.
Çocuğun sözlü ifade, okuma-yazma ve matematik öncesi kavramları geliştirici
nitelikte olmalıdır.
Göze
hoş görünmeli, yapısı ve biçimi zevkli olmalıdır.
Oyuncak
Seçimi
Seçilecek oyuncak çocuğun yaşına, ilgisine, becerisine, gelişim düzeyine ve
yeteneklerine uygun olmalıdır. Büyüklerin hoşuna giden oyuncaklar her zaman
çocukların hoşuna gitmeyebilir.
Oyuncak, çocukta merak uyandırmalı, çevresini tanımasına yardımcı olmalıdır. Bu
sebeple eski saatler, karton kutular, tornavida, çekiç ve çiviler çocuk için
ilginç birer oyuncak oluşturabilir.
Oyuncaklar çok karmaşık olmayıp, çocuğun tek başına kullanabileceği özellikte
olmalıdır.
Oyuncak satın alınırken cinsiyet ayrımı yapılmalıdır.
Oyuncaklar, beceriyi artıracak özellikte olmalı, bu nedenle basitten karmaşığa
doğru tercih edilmelidir.
Oyuncaklar dayanıklı olmalıdır
Çok
fazla oyuncak almak yerine, gerekli durumlarda eski oyuncakları tamamlayacak
parçalar satın alınmalıdır.
Oyuncağın çok yönlü olmasına dikkat edilmelidir. Bu amaçla kasları çalıştıran,
girişimciliği, hayal gücünü artıran, problem çözmeyi ve yaratıcılığı
yönlendiren oyuncaklar tercih edilmelidir.
Çocuğun yaşına uygun olmayan oyuncaklar alınmamalıdır. Çünkü çok basit
oyuncaklar sıkılmasına, karmaşık oyuncaklar ise kendine güvenini yitirmesine
neden olabilir.
Çocuğun
ihtiyaçlarına cevap vermeyen, fazla gösterişli ve pahalı oyuncaklar
alınmamalıdır. Bu tür oyuncaklar çocuğun yaratıcılığını kısıtlayabileceği gibi
bozulduğunda da etkisini kaybedebilir.
Çocuğun kendi kendine oynayabileceği oyun malzemelerinin yanı sıra yaşıtlarıyla
oynayabileceği oyuncaklar da sağlanmalıdır.
Çok
sayıda oyuncak yerine çocuğu uzun süre mutlu edebilecek oyuncaklar alınmalıdır.
Alışverişe çıkılmadan önce hangi oyuncağın alınacağına karar verilmelidir.
ÇOCUKLARIN OYUN ALANLARI
Şehirlerin
yeşil saha sistemlerinin bir bölümü olan çocuk oyun alanları, genel olarak 1-14
yaşlar arasındaki çocukların yararlanabilecekleri oyun parkları olarak
tanımlanmaktadır. Çocukların beden gelişimlerine yardımcı olmak,
yaratıcılıklarını artırmak, arkadaşlık ve birlik duygularını aşılamak amacıyla
kurulan bu alanlar, Avrupa ve Amerika’da belirli yaş gruplarına göre
sınıflandırılmıştır.
1.
Çocuk Bahçeleri
Bunlar
her mahallede ve ulaşılabilirlik sınırları içinde 1-6 yaş okulöncesi dönem
çocukları için planlanan alanlardır ve çocukların oyun gereksinimlerini
karşılamaya yöneliktir.
2. Oyun
Alanları
Bu
alanlar bütün yaş gruplarındaki çocuklara hizmet edecek alan ve tesisleri
kapsamakla birlikte, esas olarak 6-14 yaşlar arasındaki çocuklara hizmet
verecek şekilde düzenlenmiş ve onların fiziksel hareketleri ile sportif
aktivitelerine imkan sağlayacak niteliklerde düzenlenmiştir.
Sonuç
olarak; çocuğun hayatında yemek, içmek gibi çok büyük öneme sahip olan oyun
çocuğun gelişimine yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini
geliştiren oyun materyallerinin önemi göz ardı edilemez.
Çocuğun
oyun materyallerinden en iyi ve en yararlı şekilde yararlanabilmesi için
yetişkinlere düşen bazı görevler vardır. Bunları şu şekilde
sınıflandırabiliriz:
Öncelikle çocukların oyundan tatmin olabilmeleri ve oyun malzemelerinden en iyi
şekilde yararlanabilmeleri için uygun ortam ve yeterli alanın sağlanması
gerekmektedir. Bunun için evin bir odası, bir köşesi kullanılabileceği gibi
bahçenin bir köşesi veya oyun alanları ve çocuk bahçeleri de kullanılabilir.
Oyunun çocuk için çok önemli bir iş olması nedeniyle, oyun anında çocuktan asla
oyununu birden bırakması istenilmemeli gerekli durumlarda ona oyununu
tamamlaması için zaman tanınmalıdır.
Çocuğa oyun sırasında, kendi kararlarını kendisinin vermesi için olanaklar
sağlanmalı, aşırı zorlamalardan kaçınılmalıdır
Oyuncakların ve oyun materyallerinin çocuklara sunumu düzgün şekillerde
olmalıdır. Hepsi bir kutuya doldurulmuş, karışık durumdaki oyuncaklar çocuklar
için çekici olmayabilir.
Oyuncak çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi göz önünde bulundurularak, basitten
karmaşığa doğru sunulmalıdır.
Çocuğa oyuncak sunulurken, bununla neler yapılacağı ve ne işe yaradığı
anlatılmalı, ancak örnekler verilmelidir, oyuncağın kullanılış şekli
açıklanmalıdır.
Çocuklara
verilecek oyun malzemesi yeterli miktarlarda olmalıdır. Aksi takdirde
çekişmelere ve tatminsizliklere sebep olabilir.
Oyun
malzemeleri, çocukların sürekli ulaşabilecekleri ve uzanıp alabilecekleri
yerlerde, örneğin; boylarına uygun raflarda muhafaza edilmelidir.
Çocuğun kendi cinsiyetindeki arkadaşlarla veya kendi cinsine uygun oyuncaklarla
oynaması için zorlama yapılmalıdır.
Oyuncak seçiminde, materyalin çocuğun hangi gelişim alanına hitap ettiği göz önünde
bulundurulmalı ve çocuğun yaşına, gelişim düzeyine uygun oyuncakların
seçilmesine dikkat edilmelidir.
Çocuğun
kendi oyuncağını kendisinin seçmesine fırsat verilmelidir.
Eğer
çocuğa sunulacak oyun materyalleri ve oyun ortamı çocuk için elverişli değilse,
yeterli uyarıcı ekipman yoksa ve oyuncağın nasıl kullanılacağına rehberlik
edilmezse çocuk sıkılabilir.
Oysa
ki, çocuk oyun içinde gelişir ve oyunla büyür. Son söz olarak şunu
söyleyebiliriz oyun çocuk için bir süreç değil gelişimin ta kendisidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder